Wat stress met je lichaam doet en hoe je er vanaf komt.

12 september 2024

Wat stress doet in je lichaam en hoe het komt dat het zoveel klachten geeft?

Last van stressklachten en wil je hier meer over weten? Stress is een bekende term die voor van alles wordt gebruikt. Je hebt lichamelijke stress, emotionele stress, maar ook stress door bijvoorbeeld gifstoffen uit de omgeving. Stress geeft een toestand van het lichaam weer waarin er energie wordt gebruikt om in actie te komen. De energie wordt geleverd om een probleem op te lossen. Als het een goede oplossing was, dan wordt er teruggeschakeld naar een ruststand in het zenuwstelsel. De stress is niet meer nodig en zakt.

Symptomen van stress

Slecht slapen
Kort lontje ervaren
Slechtere focus hebben
Geheugen neemt af
Ziet tegen dingen op
Lijf voelt gespannen
Meer of juist veel minder eetlust

Stress als eb en vloedbeweging

Je hebt in een normale situatie de hele dag een beetje stress en afgewisseld met ontspanning. Je kunt het zien als een eb en vloed beweging. Bijvoorbeeld zoals bij het opstaan uit een stoel. De uitdaging zit hem dan in de bloeddruk omhoog duwen, om het hoofd dat tegen de zwaartekracht in omhoog wordt gebracht, van bloed te blijven voorzien. Zonder deze activatie zien we sterretjes, zwarten vlekken of vallen we flauw. Op wat langere termijn wil je tijdens sporten geactiveerd zijn om goed te kunnen reageren. Spierspanning, bloeddruk en zweetreactie moeten omhoog. Focus, aandacht en reflexen functioneren beter vanuit een sneller werkend brein. Vanuit emotie wil je ook in beweging komen. Daar is een emotie voor bedoeld.

Onverwerkte emoties, hoe veroorzaken die stress?

Iedereen heeft soms of vaker te maken met pijnlijke gevoelens. Situaties waarin je geraakt wordt. We zijn geneigd bij ongemak weg te gaan en nare emoties te onderdrukken, vaak vanuit angst of schaamte. Emoties onderdrukken kost energie en geeft stress aan je lichaam.

Het woord emotie komt van Emovere wat vrij vertaald – er uit bewegen & energie in beweging - . Emoties moeten dus kunnen bewegen.

Er is een groep spieren (het emotionele motorpatroon) die reageert op alle emoties. Je wilt via de emotie activatie oproepen in je systeem om in beweging te komen naar de oplossing. Dit kan heel simpel zijn zoals: ik heb honger, je komt in actie, gaat zoeken en vindt eten. De honger stopt, de emotie stopt en de activatie stopt. Je komt tot rust.

Als stress langer duurt...

Wat wij stress noemen is een lichaam dat in de activatiestand blijft hangen voor langer dan 5 uur. Dit is de tijd waarin een oplossing bij het probleem had moeten komen. Waarna er weer rust ontstaat. Wanneer er geen oplossing is, blijft de activatie. Wanneer de oplossing langer uitblijft, wordt er teruggeschakeld naar een spaarstand. Een soort waakvlam die wel activatie vraagt, maar niet meer op de voorgrond treedt.

Hierdoor merken we deze stand lastig op in onszelf. Als we de hele dag in een sportmodus zouden staan, ook als we bijvoorbeeld in bed liggen, dan valt het op dat onze hartslag en bloeddruk te hoog is. De zweetreactie blijft maar gaan en we liggen met aangespannen spieren in bed.

Als je langer in chronische stress verkeert, kun je dit herkennen. Je vindt jezelf zo regelmatig terug in bed: met een hoge hartslag. Je snapt alleen niet zo goed waarom. Er ontstaat een staat waarin de activatie niet meer klopt met de staat van zijn. Rust is geen rust meer en vreemd genoeg gaat activeren ook steeds moeilijker.

Alles gaat stroever en je weet niet waarom: stress en vermoeidheid

De kwaliteit van rust is minder. Je herstel gaat, zowel lichamelijk als mentaal, steeds stroever. Je voelt je moe en lusteloos en start steeds moeizamer op in de ochtend. Door de dag heen verlang je steeds meer naar oppeppers zoals koffie, chocolade, voeding met meer suikers of wat sterkers in de vorm van drugs. Het helpt niet echt. De energie komt steeds minder terug.

Concentratie, focus, korte termijn geheugen nemen af. Je verbindt je sociaal minder goed. Je vindt jezelf steeds vaker terug in een kamer om iets te pakken, maar weet niet wat het was. Een taakje waarvoor je normaal je hand niet voor omdraait, lijkt een steeds grotere opgave te worden. Uit bed komen wordt zwaarder en van de bank afkomen ook. Je ervaart minder vreugde, prikkels van kinderen worden teveel, een telefoongesprek ga je liever uit de weg. Op een gegeven moment is alles eigenlijk teveel.

Herken jij de chronische stress bij jezelf?

In deze situatie bevinden zich veel mensen in meer of mindere mate. Het is vaak een lang proces waarin je van energiek, levendig met veel sociale verbindingen en bruisend in het werk en privéleven, gaat naar langzaamaan steeds moeier, overbelast, overprikkeld, afgevlakt en misschien wel depressief wordt.

Stress verminderen?

Herken je je jezelf in dit verhaal? Op zoek naar simpele dingen om dit patroon te doorbreken? naar tips tegen stress

Blijft de stress maar aanhouden, zoek dan eens op een andere plek

Heb je voor je gevoel alles geprobeerd van je stressklachten af te komen? Blijf je je maar zo gespannen voelen? Er kan een diepere reden zijn van jouw stressklachten. Soms gaat dit ver terug in de tijd. De periode als baby in de buik van je moeder is een belangrijke tijd voor de vorming van je zenuwstelsel. Net als de vroege kinderjaren. Hier wordt als het ware jouw "blauwdruk" gevormd. Heb je als baby bijvoorbeeld veel spanning van je moeder gevoeld, dan zorgt dat er in het dagelijks leven voor dat je wat sneller met een stressreactie reageert, dan iemand met een andere basis. Het mooie is, je kunt hier in het "nu" nog iets aan veranderen.

Heb je het idee dat dit speelt bij jou? Wil je hiermee aan de slag?

Maak een afspraak cranio sacraal therapie

Verdiepingsliteratuur stress

Steptoe A, Hamer M, Chida Y. The effects of acute psychological stress on circulating inflammatory factors in humans: a review and meta-analysis. Brain Behav Immun. 2007 Oct;21(7):901-12. doi: 10.1016/j.bbi.2007.03.011. Epub 2007 May 1. PMID: 17475444.

Berger JM, Singh P, Khrimian L, Morgan DA, Chowdhury S, Arteaga-Solis E, Horvath TL, Domingos AI, Marsland AL, Yadav VK, Rahmouni K, Gao XB, Karsenty G. Mediation of the Acute Stress Response by the Skeleton. Cell Metab. 2019 Nov 5;30(5):890-902.e8. doi: 10.1016/j.cmet.2019.08.012. Epub 2019 Sep 12. PMID: 31523009; PMCID: PMC6834912.

Wankerl M, Miller R, Kirschbaum C, Hennig J, Stalder T, Alexander N. Effects of genetic and early environmental risk factors for depression on serotonin transporter expression and methylation profiles. Transl Psychiatry. 2014 Jun 17;4(6):e402. doi: 10.1038/tp.2014.37. PMID: 24937096; PMCID: PMC4080318.

Kim HG, Cheon EJ, Bai DS, Lee YH, Koo BH. Stress and Heart Rate Variability: A Meta-Analysis and Review of the Literature. Psychiatry Investig. 2018 Mar;15(3):235-245. doi: 10.30773/pi.2017.08.17. Epub 2018 Feb 28. PMID: 29486547; PMCID: PMC5900369.

Epel ES. The geroscience agenda: Toxic stress, hormetic stress, and the rate of aging. Ageing Res Rev. 2020 Nov;63:101167. doi: 10.1016/j.arr.2020.101167. Epub 2020 Sep 28. PMID: 32979553; PMCID: PMC7520385.

Huang Z, Bai H, Yang Z, Zhang J, Wang P, Wang X, Zhang L. Bridging childhood to adulthood: the impact of early life stress on acute stress responses. Front Psychiatry. 2024 Apr 18;15:1391653. doi: 10.3389/fpsyt.2024.1391653. PMID: 38699445; PMCID: PMC11064211.

Hamilton OS, Steptoe A. Stress and Sleep Duration in Immune and Neuroendocrine Patterning. An Analytical Triangulation in ELSA. medRxiv [Preprint]. 2024 Jul 24:2024.07.23.24310898. doi: 10.1101/2024.07.23.24310898. PMID: 39108528; PMCID: PMC11302604.

McEwen BS, Gray JD, Nasca C. 60 YEARS OF NEUROENDOCRINOLOGY: Redefining neuroendocrinology: stress, sex and cognitive and emotional regulation. J Endocrinol. 2015 Aug;226(2):T67-83. doi: 10.1530/JOE-15-0121. Epub 2015 May 1. PMID: 25934706; PMCID: PMC4515381.

Finnell JE, Lombard CM, Padi AR, Moffitt CM, Wilson LB, Wood CS, Wood SK. Physical versus psychological social stress in male rats reveals distinct cardiovascular, inflammatory and behavioral consequences. PLoS One. 2017 Feb 27;12(2):e0172868. doi: 10.1371/journal.pone.0172868. PMID: 28241050; PMCID: PMC5328366.

Dhabhar FS, Malarkey WB, Neri E, McEwen BS. Stress-induced redistribution of immune cells--from barracks to boulevards to battlefields: a tale of three hormones--Curt Richter Award winner. Psychoneuroendocrinology. 2012 Sep;37(9):1345-68. doi: 10.1016/j.psyneuen.2012.05.008. Epub 2012 Jun 22. PMID: 22727761; PMCID: PMC3412918.

Gabbay V, Ely BA, Vileisis JN, Petrovic Z, Cicvaric A, Asnis GM, Kim-Schulze S, Radulovic J. Immune and neural response to acute social stress in adolescent humans and rodents. Transl Psychiatry. 2024 Jul 25;14(1):306. doi: 10.1038/s41398-024-03008-5. PMID: 39054336; PMCID: PMC11272929.

Wankhar D, Prabu Kumar A, Vijayakumar V, A V, Balakrishnan A, Ravi P, Rudra B, K M. Effect of Meditation, Mindfulness-Based Stress Reduction, and Relaxation Techniques as Mind-Body Medicine Practices to Reduce Blood Pressure in Cardiac Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis. Cureus. 2024 Apr 17;16(4):e58434. doi: 10.7759/cureus.58434. PMID: 38765359; PMCID: PMC11099499.

Modena MG, Pettorelli D, Lauria G, Giubertoni E, Mauro E, Martinotti V. Gender Differences in Post-Traumatic Stress. Biores Open Access. 2017 Feb 1;6(1):7-14. doi: 10.1089/biores.2017.0004. PMID: 28289555; PMCID: PMC5327031.

Takahashi A, Flanigan ME, McEwen BS, Russo SJ. Aggression, Social Stress, and the Immune System in Humans and Animal Models. Front Behav Neurosci. 2018 Mar 22;12:56. doi: 10.3389/fnbeh.2018.00056. PMID: 29623033; PMCID: PMC5874490.

Leistner C, Menke A. Hypothalamic-pituitary-adrenal axis and stress. Handb Clin Neurol. 2020;175:55-64. doi: 10.1016/B978-0-444-64123-6.00004-7. PMID: 33008543.

Lu S, Wei F, Li G. The evolution of the concept of stress and the framework of the stress system. Cell Stress. 2021 Apr 26;5(6):76-85. doi: 10.15698/cst2021.06.250. PMID: 34124582; PMCID: PMC8166217.

Miller AH. Inflammation versus glucocorticoids as purveyors of pathology during stress: have we reached the tipping point? Biol Psychiatry. 2008 Aug 15;64(4):263-5. doi: 10.1016/j.biopsych.2008.05.018. PMID: 18675617; PMCID: PMC2532513.

Martelli D, McKinley MJ, McAllen RM. The cholinergic anti-inflammatory pathway: a critical review. Auton Neurosci. 2014 May;182:65-9. doi: 10.1016/j.autneu.2013.12.007. Epub 2013 Dec 24. PMID: 24411268.

Biltz RG, Sawicki CM, Sheridan JF, Godbout JP. The neuroimmunology of social-stress-induced sensitization. Nat Immunol. 2022 Nov;23(11):1527-1535. doi: 10.1038/s41590-022-01321-z. Epub 2022 Nov 11. PMID: 36369271; PMCID: PMC10000282.

Sapolsky RM, Krey LC, McEwen BS. The neuroendocrinology of stress and aging: the glucocorticoid cascade hypothesis. Endocr Rev. 1986 Aug;7(3):284-301. doi: 10.1210/edrv-7-3-284. PMID: 3527687.

Oosterholt BG, Maes JHR, Van der Linden D, Verbraak MJPM, Kompier MAJ. Burnout and cortisol: evidence for a lower cortisol awakening response in both clinical and non-clinical burnout. J Psychosom Res. 2015 May;78(5):445-451. doi: 10.1016/j.jpsychores.2014.11.003. Epub 2014 Nov 8. PMID: 25433974.

Miller GE, Chen E, Sze J, Marin T, Arevalo JM, Doll R, Ma R, Cole SW. A functional genomic fingerprint of chronic stress in humans: blunted glucocorticoid and increased NF-kappaB signaling. Biol Psychiatry. 2008 Aug 15;64(4):266-72. doi: 10.1016/j.biopsych.2008.03.017. Epub 2008 Apr 28. PMID: 18440494; PMCID: PMC2581622.

Walsh CP, Bovbjerg DH, Marsland AL. Glucocorticoid resistance and β2-adrenergic receptor signaling pathways promote peripheral pro-inflammatory conditions associated with chronic psychological stress: A systematic review across species. Neurosci Biobehav Rev. 2021 Sep;128:117-135. doi: 10.1016/j.neubiorev.2021.06.013. Epub 2021 Jun 8. PMID: 34116126; PMCID: PMC8556675.

Sugama S, Kakinuma Y. Stress and brain immunity: Microglial homeostasis through hypothalamus-pituitary-adrenal gland axis and sympathetic nervous system. Brain Behav Immun Health. 2020 Jul 23;7:100111. doi: 10.1016/j.bbih.2020.100111. PMID: 34589871; PMCID: PMC8474505.

Misiak B, Łoniewski I, Marlicz W, Frydecka D, Szulc A, Rudzki L, Samochowiec J. The HPA axis dysregulation in severe mental illness: Can we shift the blame to gut microbiota? Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2020 Aug 30;102:109951. doi: 10.1016/j.pnpbp.2020.109951. Epub 2020 Apr 23. PMID: 32335265.

Mishra AK, Varma AR. A Comprehensive Review of the Generalized Anxiety Disorder. Cureus. 2023 Sep 28;15(9):e46115. doi: 10.7759/cureus.46115. PMID: 37900518; PMCID: PMC10612137.

Karin O, Raz M, Tendler A, Bar A, Korem Kohanim Y, Milo T, Alon U. A new model for the HPA axis explains dysregulation of stress hormones on the timescale of weeks. Mol Syst Biol. 2020 Jul;16(7):e9510. doi: 10.15252/msb.20209510. PMID: 32672906; PMCID: PMC7364861.

Schuurmans AAT, Nijhof KS, Cima M, Scholte R, Popma A, Otten R. Alterations of autonomic nervous system and HPA axis basal activity and reactivity to acute stress: a comparison of traumatized adolescents and healthy controls. Stress. 2021 Nov;24(6):876-887. doi: 10.1080/10253890.2021.1900108. Epub 2021 Apr 16. PMID: 33860734.

Barel E, Abu-Shkara R, Colodner R, Masalha R, Mahagna L, Zemel OC, Cohen A. Gonadal hormones modulate the HPA-axis and the SNS in response to psychosocial stress. J Neurosci Res. 2018 Aug;96(8):1388-1397. doi: 10.1002/jnr.24259. Epub 2018 May 9. PMID: 29741787.