Lichaam en geest in harmonie – Wijsheid van toen in het leven van nu

We zijn het bijna vergeten, maar gezondheid is niet niet alleen iets van het lichaam of van de geest. Het is een wisselwerking die continu plaatsvindt, vaak zonder dat je het doorhebt. Tot je vastloopt. Of moe bent zonder reden. Of spanning voelt op plekken waar geen woorden voor zijn. Gezondheid is niet ‘iets’ dat je 'even herstelt' als het misgaat, maar een dynamische staat van zijn. 

Na jarenlange ervaring als docent en therapeut in de Traditionele Chinese Geneeskunde zag ik keer op keer hoe krachtig de eeuwenoude kennis is. Niet als alternatief, maar als aanvulling – en misschien wel als herinnering aan iets wat we ooit allang wisten: dat lichaam en geest geen losse onderdelen zijn. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en dat is eigenlijk veel logischer dan we ons vaak realiseren.

Lichaam én Geest

Je herkent vast dat stress letterlijk op je schouders kan drukken. En dat een diepe zucht je meer ruimte geeft, zowel fysiek als mentaal. Twee simpele, alledaagse voorbeelden van hoe lichaam en geest continu op elkaar reageren.

Toch zijn we in onze reguliere gezondheidszorg gewend geraakt aan een systeem waarin lichaam en geest grotendeels los van elkaar worden behandeld. Voor lichamelijke klachten gaan we naar een arts of specialist, terwijl mentale spanning wordt aangepakt met psychotherapie of coaching. In veel gevallen werkt deze verdeling prima, totdat je klachten niet in één hokje passen…

Vroeg of laat lopen veel mensen vast in ons gesplitste zorgsysteem. Ze ervaren een klacht, maar onderzoek wijst uit dat er ‘lichamelijk niets mis is’. En dan rijst de vraag: ‘Hoe kan dat?’

In deze zoektocht komen steeds meer mensen uit inhet ‘alternatieve circuit’, dat over het algemeen een bredere, meer samenhangende (holistische) kijk op gezondheid heeft – en ontdekken ze dat lichaam en geest veel nauwer samenwerken dan ze zich ooit realiseerden.

Natuurlijk gezond: waarom ‘alternatieve’ geneeswijzen heel vanzelfsprekend zijn.

Eeuwenlang was het heel normaal om gezondheid als een samenhangend geheel te zien: een gezonde geest leefde in een gezond lichaam. Kruiden, voeding en leefstijl werden ingezet om het lichaam te ondersteunen, terwijl fysieke rust en ontspanning net zo belangrijk waren voor herstel. Van nature wisten we dat de mens onderdeel is van de natuur en dat ons welzijn onlosmakelijk verbonden is met onze leefomstandigheden, de ritmes van de seizoenen, de wisseling tussen dag en nacht en de elementen om ons heen.

In de huidige tijd leven we niet meer zo nauw samen met de ritmes van de seizoenen. Onze huizen zijn goed geïsoleerd, waardoor we minder afhankelijk zijn van het weer en de natuurlijke cyclus van licht en donker. Ook door de opkomst van de relatief jonge moderne geneeskunde zijn veel van de oude inzichten, over gezondheid en natuurlijke balans, naar de achtergrond geraakt. We zijn gewend geraakt aan snelle oplossingen die de kwaal verlichten. Maar diep van binnen voelen veel mensen nog steeds dat er meer mogelijk moet zijn. Dat gezondheid niet slechts verkregen wordt door het bestrijden van ziekte, en dat vitaliteit meer is dan de afwezigheid van klachten.

Waarom eeuwenoude kennis nog steeds actueel is

De eeuwenoude Chinese Geneeskunde blijkt ook vandaag de dag verrassend accuraat – en dat is niet voor niets. De oudste boeken over Chinese geneeskunde werden al meer dan 2000 jaar geleden geschreven en daarvoor werd de kennis mondeling doorgegeven. Als het niet werkte, hadden ze in de tussenliggende eeuwen allang iets anders bedacht. (Voor je beeldvorming: De reguliere geneeskunde zoals we die nu kennen, ontwikkelde zich grotendeels in de afgelopen 300 jaar en is heel goed in meten, diagnosticeren, genezen van aandoeneingen en repareren van dat wat kapot  is. Vitaliteit is lange tijd geen prioriteit geweest en komt pas sinds de laatste jaren meer aan bod.) 

De eeuwenoude oosterse benadering werkt met observeren van de mens in zijn context, bijsturen waar nodig, nog voor ziekte ontstaat. Ze kijkt niet naar losse klachten, maar naar de samenhang ertussen. En juist daardoor kun je structurele oorzaken in een vroeg stadium herkennen – en erop inspelen, nog vóór ze zich vastzetten in je lijf.

Dat maakt deze kennis verrassend praktisch. Want wie leert luisteren naar zijn lichaam, merkt eerder wanneer de balans begint te verschuiven. En precies daar begint gezondheid.

Maar wat ís balans eigenlijk? Laten we dat eens bekijken.

Balans, wat is dat?

We praten makkelijk over balans. Je wil je beter in balans voelen, of in balans blijven. Maar wat betekent dat eigenlijk? 

Het meest bekende symbool rondom balans is waarschijnlijk het Oosterse Yin-Yang symbool. Je kent het wel: twee in elkaar grijpende vormen, zwart en wit, met elk een stip van de tegenovergestelde kleur. Veel mensen weten dat dit iets met balans te maken heeft, maar het symbool laat in werkelijkheid juist beweging zien.

Yin (zwart) en Yang (wit) wisselen elkaar voortdurend af, net zoals de natuur constant in verandering is:

• Dag gaat over in nacht, en nacht weer in dag
• De seizoenen volgen elkaar op, elk met hun eigen energie en invloed op ons lichaam.
• Inademen gaat over in uitademen, waarna een nieuwe inademing volgt.

Dit mechanisme staat nooit stil. We praten vaak over balans alsof dit een stabiele toestand is – alsof je eenmaal in balans bent en daar dan kunt blijven. Maar in werkelijkheid is balans een dynamisch evenwicht. Het beweegt continu mee met de omstandigheden. Zoals de inademing wordt opgevolgd door de uitademing en zoals een zeiler die zijn koers bijstelt afhankelijk van de wind.

Als mens staan we niet los van de natuurlijke ritmes, ook al lijken we dat in ons drukke, moderne leven gemakkelijk te vergeten. We volgen in ons dagelijkse leven meer de klok dan de natuur en zoeken vaak pas ondersteuning als we zijn vastgelopen.

Gelukkig kun je de balans zelf hervinden, soms met hulp, vaak ook met kleine inzichten en aanpassingen in je dagelijkse leven. 

Een belangrijke stap in dit proces is om bewust te ervaren hoe je lichaam en geest elkaar beïnvloeden. en dat is eenvoudiger dan je misschien denkt!

Eerst ervaren dan geloven!

De samenwerking tussen lichaam en geest is geen mystiek idee, maar een wetmatig en tastbaar proces, en werkt vandaag de dag nog precies hetzelfde als 5000 jaar geleden. 

Voor sommige mensen is dit toch nog altijd lastig voor te stellen. Vandaar een korte oefening, want er bestaat geen beter bewijs dan jouw eigen ervaring! Binnen enkele momenten kan ik je op twee verschillende manieren direct laten ervaren hoe lichaam en geest onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. 

Oefening 1: Hoe je gedachten je lichaam beïnvloeden

Deze korte oefening laat zien hoe sterk je gedachten je fysieke reacties beïnvloeden.

1. Ga ontspannen zitten.
2. Stel je voor dat je in je hand een gele, sappige citroen houdt.
3. Neem in gedachten een scherp mes en snijd de citroen doormidden. Je ziet het sap eruit lopen en ruikt de frisse geur.
4. Breng nu één helft van de citroen naar je mond en bijt erin.
5. Stel je nu  voor hoe het friszure sap je mond instroomt en neem een moment om de smaaksensaties te ervaren.
6. Spuug in gedachten het partje weer uit en voel nog even na. 

Wat merkte je op? Had je het gevoel dat het water in je mond liep? Misschien voelde je zelfs een lichte samentrekking in je kaken. Als ik in mijn lessen deze oefening met mijn studenten doe, dan krijgt 95% van de groep ‘spontaan’ meer speeksel in de mond. 

Besef: Dit gebeurde zonder dat je ook maar een citroen hebt aangeraakt! Alleen de kracht van je gedachten was al genoeg om je speekselklieren te activeren.

En als een korte gedachte aan een citroen dit zo snel teweeg kan brengen, wat kunnen gedachten dan nog meer met je lichaam doen? 

Oefening 2: Hoe je lichaam je gedachten beïnvloedt

Nu gaan we het andersom proberen. Kan je lichaam ook je gedachten beïnvloeden?

1. Sta rechtop en trek je schouders strak omhoog. Klem je kaken op elkaar en maak je lichaam stijf.
2. Probeer nu een opbeurende, vrolijke gedachte te bedenken. Eentje waarvan je echt moet glimlachen. Maar blijf ondertussen wel je lichaam helemaal aanspannen. 
3. Laat nu alles los: ontspan je schouders, adem diep uit, schud je armen even los. Trek je mondhoeken lichtjes naar boven, alsof ze met elastiekjes zachtjes in de richting van je oren worden getrokken. 
4. Probeer opnieuw een positieve gedachte te bedenken.

Voel je het verschil? Je lichaam en geest beïnvloeden elkaar continu. Door je lichaam te ontspannen, creëer je ook meer ruimte in je hoofd. 

Van ervaring naar je dagelijks leven

Ervaren is één, maar nu je weet dát lichaam en geest samenwerken is het ook handig om te leren hoe je zelf kleine aanpassingen kunt maken om je balans te ondersteunen.

Leven volgens het ritme van de natuur: Een sleutel voor vitaliteit

Veel van de stress en spanning die we ervaren, komt doordat we niet meer in lijn leven met de ritmes van de natuur, haar seizoenen en dag en nacht. Het goede nieuws is: ons lichaam herkent nog altijd de cycli van de natuur en gaat als vanzelf beter functioneren als we ons leven hier weer meer op aanpassen. En dat kan al op een hele eenvoudige wijze:

🌱 De seizoenen beïnvloeden ons energiepeil en onze behoefte aan rust of activiteit.

In de lente voel je vaak de behoefte om dingen op te pakken en naar buiten te gaan, terwijl de herfst juist een periode is waarin je je meer wilt terugtrekken en dingen afronden. De winter is van oudsher een tijd van rust en bezinning, waarin ons lichaam vraagt om warme voeding en minder prikkels. In plaats van jezelf hiertegen te verzetten, kun je je energie beter benutten door mee te bewegen met de natuurlijke flow van elk seizoen.

🌙 Dag en nacht sturen ons bioritme, onze hormonen en ons herstel.

Op zonnige dagen kun je merken dat je meer energie hebt, alsof je wordt opgeladen door het daglicht. Als de dagen korter worden, is het niet gek om wat vroeger naar bed te gaan. ‘Met de kippen op stok’ is een oude spreuk die ons herinnert aan het meebewegen op het natuurlijke ritme van dag en nacht door de seizoenen heen.

💨 Ademhaling, voeding en beweging verbinden ons lichaam met de wereld om ons heen.

Wat je eet en hoe je beweegt, bepaalt hoe je je voelt. Licht verteerbare voeding past beter bij de zomer, terwijl warme, voedzame gerechten in de winter meer ondersteunen. Ook je ademhaling speelt hierin een cruciale rol: adem je hoog en oppervlakkig, dan activeer je je zenuwstelsel en ontstaat spanning; adem je diep en langzaam, dan breng je rust in je systeem. Zelfs beweging heeft een ritme: in periodes van veel activiteit is het essentieel om ook hersteltijd in te bouwen.

Wanneer je jezelf toestaat om weer mee te bewegen met deze natuurlijke ritmes, zul je merken dat je meer energie hebt en minder spanning vasthoudt. Balans is geen kwestie van controle, maar van meebewegen met wat je lichaam en de natuur je laten zien.

Wanneer je jezelf toestaat om deze ritmes te volgen – bijvoorbeeld door op de juiste momenten rust te nemen, bewuster te ademen, en je lichaam te voeden met wat het echt nodig heeft – komen je lichaam en geest vanzelf meer in balans.

________________________________________